نمايشگاه كتاب فرانكفورت سنتي 500 ساله دارد، به اين معنا كه در اوايل عصر جديد بازار كتابي در فرانكفورت وجود داشت.

به گزارش خبرنگار فارس، نمايشگاه كتاب فرانكفورت بزرگ‌ترين و مهم‌ترين مكان براي داد و ستد كتاب‌ها، رسانه‌ها، كپي‌رايت‌ها و امتياز كتاب ها در جهان است كه از سال 1949 هر ساله در ماه اكتبر برگزار مي شود.
دولت آلمان در اين نمايشگاه نقشي ندارد و اين اتحاديه ناشران و كتابفروشان آلمان است كه از سال 1949 آن را برگزار مي كند.
گفته مي شود جرقه حدود 70 درصد مبادلات كتاب جهان و انعقاد قراردادها براي خريد امتياز و كپي رايت كتاب ها در فرانكفورت زده مي شود.
نمايشگاه امسال از 14 تا 18 اكتبر برپا است و سه روز نخست ويژه متخصصان و فعالان حوزه كتاب است و دو روز پاياني آن براي عموم مردم.
براي ورود به محل نمايشگاه كتاب فرانكفورت افراد بايد از قبل بليط تهيه كنند.
هر ساله توليدات مكتوب و فرهنگي يك كشور، ميهمان افتخاري نمايشگاه كتاب فرانكفورت است تا به مردم معرفي شود.
امسال چين با شعار «سنت و نوآوري» ادبيات و هنر خود را در طول پنج روز با برنامه هاي متنوع معرفي مي كند.
در طول برگزاري نمايشگاه چندين جايزه مهم و بين المللي به شخصيت هاي مختلف داده مي شود.
جايزه صلح و جايزه كتاب دو جايزه اي هستند كه هر ساله اتحاديه ناشران و كتابفروشان آلمان در نمايشگاه كتاب فرانكفورت اهداء مي كند.
12 هزار ژورناليست از حدود 100 كشور، برنامه ها و رويدادهاي نمايشگاه كتاب فرانكفورت را پوشش مي دهند كه در سراسر جهان بي نظير است.
اما با اين همه، بحران جهاني اقتصاد باعث شده كه اين نمايشگاه عريض و طويل امسال نتواند مانند هر سال به اين عدد و رقم بنازد.

* نمايشگاه كتاب فرانكفورت از آغاز تا امروز

نمايشگاه كتاب فرانكفورت سنتي 500 ساله دارد، به اين معنا كه در اوايل عصر جديد بازار كتابي در فرانكفورت وجود داشت.
بعد از اينكه يوهانِس گوتنبرگ، انقلابي در چاپ كتاب به وجود آورد برخي از دست اندركاران كتاب در قرن شانزدهم، بازار فرانكفورت را براي مبادله آثار خود پايه گذاشتند.
تا اواخر قرن هفدهم ميلادي شهر فرانكفورت جايگاه خود را به عنوان مركزي براي نمايش و تبادل كتاب در سراسر اروپا حفظ كرد.
در نتيجه دگرگوني هاي سياسي و فرهنگي آلمان در عصر روشنگري، نمايشگاه كتاب لايپزيگ جاي فرانكفورت را گرفت.
اواخر قرن شانزدهم دربار و كليسا، كميته اي را براي نظارت بر توليد كتاب ها و مميزي آنها تشكيل داد.
اين تصميم باعث شد علاوه بر ناشران، بسياري از نويسندگان و پژوهشگران به سمت لايپزيگ ـ در شمال آلمان ـ بروند و فرانكفورت براي چندين سده خاموش شود.
اما پس از دو قرن، در نتيجه تقسيم آلمان به دو بخش شرقي و غربي نمايشگاه كتاب فرانكفورت بار ديگر توانست جان بگيرد.
205 ناشر آلماني سال 1949 در كليساي پاول در فرانكفورت براي شش روز جمع شدند و نخستين نمايشگاه كتاب را بعد از جنگ جهاني دوم راه انداختند.
نمايشگاه كتاب فرانكفورت در سال هاي متماديِ فعاليتش برنامه هاي جنبي متنوعي را به كارهاي قبلي خود اضافه كرده است.
از سال 2005 نمايشگاه كتاب هاي دست دوم را برگزار كرده كه تاكنون در سراسر جهان بزرگ ترين نمايشگاه بوده است.
از سوي ديگر در اين سال ها به نشريات عمومي و تخصصي، فيلم ها، تلويزيون ها و بازي ها نيز توجه نشان داده است.
سال گذشته براي نخستين بار روزنامه «فرانكفورتر اَلگِماينه تسايتونگ» ويژه نامه نمايشگاه كتاب را روزانه به صورت رايگان توزيع كرد.
ويژه نامه اين روزنامه 24 صفحه بود كه با شمارگان 40 هزار نسخه اي منتشر مي شد.
نمايشگاه كتاب فرانكفورت در اغلب نمايشگاه هاي كتاب جهان شركت مي كند و در برپايي برخي از آنها نيز مشاركت مي كند.
در چند سال اخير مسئولان نمايشگاه كتاب فرانكفورت يكي از پايه هاي ثابت برگزاري نمايشگاه كتاب ابوظبي در امارات متحده عربي بوده اند.
در كنار غرفه هاي سالانه در اغلب شهرهاي مهم كه به مناسبت نمايشگاه هاي كتاب برپا مي شوند در نيويورك، پكن، مسكو، بخارست و دهلي، دفتر ثابت اتحاديه ناشران آلمان داير است.

* افت نمايشگاه كتاب فرانكفورت

سال گذشته ميلادي 7300 ناشر از 100 كشور، حدود 400 هزار عنوان كتاب را در نمايشگاهي به وسعت 170 هزار متر مربع به نمايش گذاشتند.
طبق آمار منتشر شده، از نمايشگاه سال گذشته 299 هزار و 112 نفر بازديد كردند.
اما شبكه خبري دويچه وله گزارش داده كه امسال ناشران كمتري نسبت به سال پيش به نمايشگاه آمده‌اند.
علت كاهش استقبال ناشران از نمايشگاه كتاب فرانكفورت بحران مالي جهاني اعلام شده كه بر بازار كتاب اروپا و آمريكا سايه انداخته است.
ناشران انگليسي زبان بيشتر از ساير ناشران با بحران روبرو بوده اند و به همين علت امسال حضورشان در فرانكفورت هم كمتر است.
يورگن بوس، مدير نمايشگاه كتاب فرانكفورت مي گويد: «سيستم توزيع كتاب در انگلستان به هم ريخته است و كتابفروشي ‌هاي مستقل ديگر جايي ندارند.»
او همچنين مي گويد: «در آلمان اوضاع هنوز وخيم نيست، اما در انگلستان فقط دو سه كتابفروشي زنجيره‌اي به كار خود ادامه مي‌ دهند.»
بوس مي گويد: «در آمريكا هم وضع همينطور است. كتابفروشي‌ هاي مستقل و كوچك از بين رفته اند و كتابفروشي‌هاي بزرگ هم كاري ندارند جز جنگ و رقابت با يكديگر.»
دويچه وله گزارش داده كه «نمايشگاه فرانكفورت ديگر نمي ‌تواند مثل سال ‌هاي گذشته از افزايش شمار شركت ‌كنندگان به خود ببالد.»

* چه كساني به نمايشگاه كتاب فرانكفورت مي روند؟

نمايشگاه كتاب فرانكفورت جزو تخصصي ترين نمايشگاه هاي كتاب در جهان است.
اين نمايشگاه در وهله نخست به ناشران، كتابفروشان، كتابخانه ها، پژوهشگران، تصويرگران، تهيه كنندگان فيلم، مترجمان، هنرمندان، نويسندگان و دست دوم فروشان خدمات مي دهد.
داد و ستدهاي نمايندگان ناشران بين المللي براي امتياز كتاب ها و كپي رايت آنها در مكاني كه در نمايشگاه به آنها اختصاص داده شده انجام مي شود.
گفته مي شود جرقه حدود 70 درصد مبادلات كتاب جهان و انعقاد قراردادها براي خريد امتياز و كپي رايت كتاب ها در فرانكفورت زده مي شود.
اما با آنكه نام اين نمايشگاه، نمايشگاه كتاب است تنها 42 درصد از حجم آنچه كه نمايش داده مي شود كتاب است.
30 درصد از فضاي نمايشگاه به رسانه هاي ديجيتال اختصاص دارد كه از اين 30 درصد 2 درصد سهم كتاب هاي موسوم به «E - Books» است.
اما بازديدكنندگان عمومي كه شامل مردم عادي مي شود از نگاه برگزاركنندگان نمايشگاه كتاب فرانكفورت در اولويت دوم هستند.
دو روز از پنج روز برگزاري نمايشگاه به مردم عادي اختصاص دارد.
12 هزار ژورناليست از حدود 100 كشور برنامه ها و رويدادهاي نمايشگاه كتاب فرانكفورت را پوشش مي دهند كه در سراسر جهان بي نظير است.

* ميهمانان فرانكفورت از آغاز تا امروز

از 1988 سنتي در نمايشگاه كتاب فرانكفورت گذاشته شد كه به نمايشگاه هاي كتاب ديگر هم كشيده شد.
اين سنت دعوت از يك كشور يا منطقه خاص به عنوان ميهمان ويژه بوده است.
كشور ميهمان سلسله اي از برنامه هاي فرهنگي را در فرانكفورت تدارك مي بيند كه كتابخواني، برنامه هاي ادبي و اهداي جايزه از جمله آنهاست.
سال 2004 جهان عرب ميهمان ويژه فرانكفورت بود و 500 برنامه از 3000 برنامه و مراسم در اين نمايشگاه به جهان عرب اختصاص داشت.
فرهنگ و ادبيات هند در اين سال ها به علت تحرك بازار كتاب هند دو بار ميهمان ويژه فرانكفورت بوده است: 1986 و 2006.
چين، آرژانتين و ايسلند به ترتيب امسال، سال آينده و دو سال بعد ميهمان ويژه نمايشگاه كتاب فرانكفورت هستند.
تركيه، منطقه خودمختار كاتالونياي اسپانيا، كره، روسيه، ليتواني، يونان، لهستان، مجارستان، سوئيس، پرتغال، ايرلند، اتريش، برزيل، هلند، مكزيك، اسپانيا، ژاپن، فرانسه، ايتاليا و آفريقاي جنوبي ميهمانان فرانكفورت بوده اند.
اما در سال هاي قبل از 1988 به جاي ادبيات يك كشور، موضوع يا شخصيتي محور برنامه هاي نمايشگاه كتاب فرانكفورت بوده است.
سال 1984 سالي بود كه جورج اورول، نويسنده معروف انگليسي و خالق رمان «1984» محور برنامه هاي فرانكفورت بود.
سال 1982 اديان، سال 1978 كتاب و كودك و سال 1976 ادبيات آمريكاي لاتين در كانون برنامه هاي اين نمايشگاه بوده است.

* جنجال بر سر ميهماني چيني ها

ميهمان كردن فرهنگ و ادبيات چين براي برگزاركنندگان نمايشگاه كتاب فرانكفورت تاكنون بي هزينه نبوده است.
فرانكفورت از دو نويسنده منتقد سياست هاي دولت چين در كنار ديگر نويسندگان چيني دعوت كرده بود تا در سمپوزيوم بين المللي اين نمايشگاه شركت كنند.
اين سمپوزيوم يك ماه قبل از برگزاري نمايشگاه كتاب فرانكفورت با حضور نمايندگان كشور ميهمان برگزار شد.
اما برگزاركنندگان نمايشگاه كتاب فرانكفورت دعوتنامه هاي خود را از دو نويسنده منتقد دولت چين پس گرفتند تا دل هئيت رسمي چين را به دست آورند.
انجمن ها، سياستمداران و منتقدان در آلمان و اروپا اين اقدام را نكوهش كردند و از آن با نام سانسور در نمايشگاه كتاب فرانكفورت ياد كردند.
با اين حال در روز برگزاري سمپوزيوم، آن دو نويسنده منتقد چيني نيز حضور يافتند و هئيت رسمي چين سالن را ترك كرد.
يورگن بوس، مدير نمايشگاه كتاب فرانكفورت چندي پيش در يك كنفرانس خبري گفت: «شكي نيست كه سانسور در چين وجود دارد و اين كشور از دموكراسي فاصله دارد.»
او گفت: «سه سال پيش وقتي مي‌ خواستيم با پكن به توافق برسيم اين شرط را گذاشته بوديم كه آزادي بيان به طور كامل رعايت شود.»
چين با شعار «سنت و نوآوري» در نمايشگاه فرانكفورت شركت كرده و گفته است تنها نويسندگان مورد تائيد آن كشور بايد اجازه سخنراني و شركت در برنامه ها را داشته باشند.
روز گذشته يك هئيت بلندپايه سياسي به رياست شي جينپينگ، معاون رئيس جمهور چين وارد برلين شد تا در مراسم افتتاحيه اين نمايشگاه شركت كند.

* اتهام سانسور به فرانكفورتي ها

امسال، منتقدان در آلمان برگزاركنندگان نمايشگاه بين‌المللي كتاب فرانكفورت را به دليل تن دادن به خواسته هاي كشور چين متهم به دفاع از سانسور كردند.
به گزارش آسوشيتدپرس، منتقدان مي‌گويند برگزاركنندگان نمايشگاه كتاب فرانكفورت با پس گرفتن اين دعوتنامه‌ها خود را مطيع علائق چين در سانسور محصولات فرهنگي كرده‌اند.
حتي مقامات سياسي گفتند كه نمايشگاه كتاب فرانكفورت به دنبال فشار از سوي چين اين دعوتنامه‌ها را پس گرفته و آن را مايه آبروريزي خواندند.
از سوي ديگر داي كينگ، نويسنده چيني در انتقاد از دولت كشورش گفت: «چين بايد ياد بگيرد كه در برابر مخالفان اعتماد به نفس و خونسردي بيشتري از خود نشان دهد.»
اتهام سانسور امسال در حالي به اين نمايشگاه كتاب وارد مي شود كه فرانكفورت در قرون گذشته جايي براي انتشار و توزيع كتاب ها و انديشه هاي ممنوعه بوده است.
مارتين لوتر، مصلح ديني و بنيانگذار مذهب پروتستان در زماني كه در مناطق ديگر آلمان نمي توانست آثارش را منتشر كند اين امكان را داشت كه در فرانكفورت به تبليغ كتاب هايش بپردازد.
يورگن بوس، مدير نمايشگاه كتاب فرانكفورت در پاسخ به اين اتهام ها از تصميم قبلي خود عقب نشست و از اين نمايشگاه با عنوان «مركز آزادي» ياد كرد.
دو سال پيش وقتي تركيه ميهمان ويژه فرانكفورت بود اورهان پاموك كه تازه جايزه نوبل ادبيات را گرفته بود در اين شهر شروع به انتقاد از وضعيت آزادي بيان در كشورش كرد.
پاموك در مقابل عبدالله گل، رئيس جمهور تركيه كه براي افتتاحيه نمايشگاه به آلمان رفته بود از سانسور كتاب، فيلتر كردن سايت ها، محاكمه نويسندگان و تهديد آنها انتقاد كرد.
اما تنها امسال نبوده كه نمايشگاه كتاب فرانكفورت از يك سو با دعوت از چين براي خود دردسر درست كرده و از سوي ديگر با بحران جهاني اقتصاد دست و پنجه نرم مي كند.
كمتر از دو دهه بعد از راه اندازي نمايشگاه كتاب فرانكفورت، موج اعتراضات دانشجويان در اروپا و آمريكا به فرانكفورت رسيد و نمايشگاه كتاب را به كانون مباحث سياسي تبديل كرد.
دانشجويان معترض غرفه هاي نمايشگاه كتاب را اشغال كردند و به تبليغ آراء و افكار خود كه غالباً سياسي و اجتماعي بود، پرداختند.
دو سال پس از آن نيز نمايشگاه كتاب فرانكفورت با نمايش كتاب هاي زرد و دعوت از بازيگران تجاري سينما براي سخنراني و تبليغ آثار آنها به ورطه ابتذال كشيده شد.
كار نمايشگاه كتاب به جايي كشيده شد كه در نيمه نخست دهه هفتاد كمتر نويسنده صاحب نام و ناشر پررونقي حاضر مي شد پا در فرانكفورت بگذارد.

* جوايز نمايشگاه كتاب فرانكفورت

اتحاديه ناشران و كتابفروشان آلمان كه برگزاركننده نمايشگاه فرانكفورت است سالانه دو جايزه معتبر را اهداء مي كند.
يكي از اين جوايز، «جايزه صلح» است كه از سال 1950 به شخص يا نهادي كه در پيشبرد و تحقق انديشه هاي بشردوستانه و صلح آميز مؤثر بوده باشد، داده مي شود.
اين جايزه هر سال در كليساي پاول در فرانكفورت، جايي كه سنگ بناي نمايشگاه گذاشته شده است، اهداء مي شود.
استمرار و داوري بي تعصبانه در 60 سال گذشته از جايزه صلح اتحاديه ناشران و كتابفروشان آلمان جايزه اي معتبر و جهاني ساخته است.
در بسياري از سال ها اين اتحاديه، پيش از آنكه آكادمي نوبل به اين شخصيت ها جايزه نوبل بدهد، به آنها جايزه داده است.
اين جايزه را تاكنون نويسندگان، پزشكان، فيلسوفان، سياستمداران، ناشران، موسيقيدانان و مترجمان با مليت هاي مختلف دريافت كرده اند.
هرمان هسه، كارل ياسپرس، ارنست بلوخ، ماكس فريش، اوكتاويو پاز، واسلاو هاول، آنه ماري شيمل، ماريو بارگاس يوسا، يورگن هابرماس، ياشار كمال، آستريد ليندگرن و اورهان پاموك جزو معروف ترين چهره هايي بوده اند كه اين جايزه را گرفته اند.
جايزه ديگري كه اتحاديه ناشران و كتابفروشان آلمان از پنج سال پيش به اين سو مي دهد «جايزه كتاب» است.
اين جايزه تنها به رمان ها و آثار ادبي كه به زبان آلماني نوشته شده باشند اهداء مي شود و ارزش آن 25 هزار يورو است.
برنده جايزه يك روز قبل از افتتاح نمايشگاه كتاب فرانكفورت و طي مراسمي در شامگاه معرفي مي شود.

* نوبلي ها در نمايشگاه كتاب فرانكفورت

از آنجا كه نمايشگاه كتاب فرانكفورت در فصلي برگزار مي شود كه به «فصل نوبل» موسوم است برندگان نوبل ادبيات هم معمولاً در اين نمايشگاه جايگاه خاصي دارند.
نمايشگاه فرانكفورت معمولاً به آثار برندگان اين جايزه بهاي ويژه اي مي دهد و در آن سال، به چشم ديگري به آنها نگاه مي كند.
اما اگر اين برنده ها آلماني باشند براي برگزاركنندگان نمايشگاه نور علي نور است و آن برنده نور چشمي مي شود.
برنده امسال نوبل ادبيات هرتا مولر، نويسنده 56 ساله آلماني است كه جزو خبرسازترين شخصيت ها در نمايشگاه كتاب امسال است.
ناشر آثار او نيز براي مذاكره با ناشران كشورهاي ديگر براي ترجمه رمان ها و كتاب هايش برنامه هايي را تدارك ديده است.
رمان ها، شعرها و مقاله هاي هرتا مولر به 25 زبان ترجمه شده اند و از بين همه آثار او، تنها 4 كتابش به انگليسي برگردانده شده است.

* برنامه هاي امسال نمايشگاه فرانكفورت

سياست گذاران نمايشگاه فرانكفورت هر ساله بحث هاي تازه اي را طراحي مي كنند تا در طول نمايشگاه از زاويه هاي مختلف بررسي شوند.
اغلب اين موضوعات بحث هايي هستند كه در جهان امروز چالش برانگيزاند و از سوي رسانه ها مدام به آنها پرداخته مي شود.
پايگاه اينترنتي نمايشگاه كتاب فرانكفورت گزارش داده كه امسال در بخشي از برنامه هاي خود به بازي هاي رايانه اي و عكاسي مي پردازد.
اين دو موضوع زير عنوان «تمركز بر مضامين خلاقانه» بررسي مي شوند.
موضوع ديگري كه امسال در محور برنامه هاي فرانكفورت است موضوع «ديجيتالي كردن» است كه در سلسله برنامه هايي با نام «اتاق سفيد» به آن پرداخته مي شود.
ديجيتالي كردن كتاب ها از سوي شركت آمريكايي گوگل از بحث برانگيزترين موضوعات حوزه كتاب در سال 2009 بوده است.
از سوي ديگر، بازار كتاب اروپا و آمريكا از طرف فروشنده‌ هاي اينترنتي بزرگي مانند آمازون و گوگل در اين يك سال زير فشار قرار گرفت.
آلمان جزو مخالفان سرسخت گوگل و طرح ديجيتالي كردن كتاب ها با «روش گوگلي» است و نمايشگاه فرانكفورت قصد دارد برنامه هاي آن را به چالش بطلبد.
دويچه وله گزارش داده كه يكي از مهمانان نمايشگاه در اين زمينه تيم اوريلي، ناشر سرشناس آمريكايي است كه در عرصه كتاب‌هاي الكترونيكي نظرات قابل ‌توجهي دارد.
از سوي ديگر، يك برنامه تخصصي نيز براي بحث درباره حقوق مؤلف و حق كپي رايت تدارك ديده شده است.
نمايشگاه كتاب فرانكفورت از همه كارشناسان خواسته است براي برخورد با اين موضوع طرح و استراتژي تازه اي ارائه كنند.
طي چند سال اخير دانلودهاي غيرقانوني، باعث ضررهاي چند ميلياردي به ناشران كتاب ها و آلبوم هاي موسيقي در اروپا و آمريكا شده است.
برگزاري كنفرانس «ابزارهاي تغيير در انتشار» نيز از جمله برنامه هاي امسال اين نمايشگاه است.

* نمايشگاه فرانكفورت در سال 2010

برگزاركنندگان نمايشگاه فرانكفورت با انتشار اطلاعيه اي از ناشران و نمايندگان نهادهاي فرهنگي براي ثبت نام در نمايشگاه سال آينده دعوت كرده اند.
در پايگاه اينترنتي «فرانكفورتر بوخ مسه» آمده است كه ناشران مي توانند از 15 اكتبر به صورت آن لاين براي سال آينده ثبت نام كنند.
ميهمان سال آينده نمايشگاه فرانكفورت، ادبيات و هنر كشور آرژانتين است.