گفتگو با وحيد عرفانيان – احسان مهدوي- داوود مرگان

گرافیک! با خواندن این كلمه، به یاد چه می‌افتید؛ یاد بیلبردهای سرچهارراه ها یا تابلوهای نئون ریز و درشت نصب شده بر سردر مغازه‌ها؟ یاد طراحی‌های رنگ و وارنگ روی جلد كتاب‌ها یا تصاویر ریز و درشت صفحات اول روزنامه‌ها و مجلات؟ چه تصویری از این كلمه در ذهن شما شكل می‌بندد؟
گرافیک در جامعه امروز ما (و جهان) آن چنان مسیر پر افت و خیز و در عین حال پرشتابی را طی می‌كند كه ایستادن در یک نقطه و قضاوت كردن درباره مسیر طی شده را به شدت دشوار می‌نمایاند. 
اختصاص یافتن روزی به نام روز گرافیک بهانه‌ای شد تا پای صحبت‌های چند نفر از گرافیست‌های جوانی بنشینیم كه مدت‌هاست در این عرصه فعالند و تجربه‌هایی اندوخته‌اند. وحید عرفانیان، احسان مهدوی و داود مرگان سه گرافیستی بودند كه در یک نشست دوستانه، با ما پیرامون مسائل مبتلا به هنر گرافیک این سرزمین به گپ و گفتی دوستانه پرداختند. آنچه می‌خوانید، بخشی از حرف‌ها و درددل‌های این هنرمندان است.
 
گرافیک باید در شهر دیده شود 
وحید عرفانیان در ابتدای این گفتگو می‌گوید: هنر گرافیک برای استفاده بهتر مردم از هنرهای مختلف به وجود آمد، چون هنرمندانی بودند كه نقاشی كنند، خوشنویسی كنند یا بنویسند، اما آن چیز كه باعث شد همه این هنرها با هم تلفیق شود و هنر گرافیک را به وجود آورد، كاربردی شدن این هنرها و استفاده از آنها در زندگی روزمره مردم بود. 
این گرافیست معتقد است: هنر گرافیک به وجود آمد و به جامعه ما وارد شد اما اتفاق ناخوشایندی برای هنرمند گرافیک این روزگار افتاده. متاسفانه هنرمند گرافیست این سرزمین جایی برای نشان دادن هنرش ندارد و گرافیست‌ها، به عده‌ای هنرمند مجازی تبدیل شده اند كه با تیراژ صد تا (!) پوستر تولید و در خانه‌هایشان نگهداری می‌كنند، در حالی كه پوستر برای نصب در مكان‌های عمومی مثل خیابان‌ها طراحی می‌شود، اما امروزه گرافیست‌ها فقط برای جشنواره‌ها و نمایشگاهها پوستر طراحی می‌كنند و من نمی‌فهمم كار گرافیک در گالری و در آرشیو شخصی گرافیست یعنی چه؟ گرافیک باید در شهر دیده شود! 
این گرافیست، نصب پوسترهای هنری در سطح شهر را در بالا بردن سطح سواد بصری مردم مؤثر می‌داند و می‌گوید: از آنجایی كه در این شهر و در خیلی از شهرها، جایی برای نصب پوسترهای هنری وجود ندارد، مردم هنر گرافیک را نمی‌شناسند و كلا شناختی از این هنر ندارند، برای همین هنر گرافیک به زندگی مردم راه پیدا نكرده است. 
وی در پاسخ به این سوال كه آیا تعریف خاصی از هنر گرافیک وجود دارد یا نه، می‌گوید: تعریف‌هایی كه به صورت آكادمیک در خصوص هنر گرافیک ارائه شده برای یک هنرمند گرافیست، یا حداقل برای من، معنا ندارد. من هنر گرافیک را با دیدن آثار گرافیكی هنرمندان دنیا شناختم. 
او تحمیل ایده‌های سفارش‌دهنده به یک گرافیست را از مهمترین مشكلات هنرمندان عرصه گرافیک می‌داند و می‌گوید: بعضی سفارش‌دهنده‌ها در هنگام سفارش كار، ایده‌هایی دارند كه این ایده‌ها را به بهانه عدم درک مردم، به گرافیست‌ها تحمیل می‌كنند، در حالی كه هنرمند با درک مردم هیچ مشكلی ندارد، باید ایده‌های نو را به جامعه منتقل كرد و باید اجازه داد مردم كارهای نو را ببینند به نظر من مردم زیبایی‌شناسی یک اثر را درک می‌كنند، به شرط اینكه به آنها اجازه دیدن داده شود، چون با دیدن آثار هنری است كه هنر، بخشی از زندگی مردم می‌شود. 
این هنرمند همچنین می‌گوید: هنر گرافیک جز هنرهای روبه رشد بوده، اما هیچ وقت مورد توجه قرار نگرفته، زیرا مسوولان فرهنگی همیشه نسبت به این هنر بی‌اعتنا هستند. 
مساله قابل اشاره دیگر پوسترها و پرده‌های آویزان بر سر چهارراه‌هاست كه اصلا ربطی به هنر گرافیک ندارند، اما سلیقه جامعه را عوض كرده‌اند. من معتقدم سلیقه بصری جامعه امروز را یک عده تكنیسین چاپ می‌سازند، نه هنرمندان گرافیست! 
من مطمئنم ما هیچ نقشی در شكل دادن سلیقه بصری مردم نداریم، چون اگر ما اختیار چنین كاری را داشتیم، می‌دانستیم باید چطور این كار را انجام دهیم! 
عرفانیان ادامه می‌دهد: لزومی ندارد مسوولان فرهنگی و سفارش‌دهندگان، هنر گرافیک را بشناسند و از این هنر درک كاملی داشته باشند، اما باید بدانند آنها به اندازه یک گرافیست این هنر را نمی‌شناسند و باید كار را بدون اعمال نظر برعهده این هنرمندان بگذارند. 
این هنرمند ضمن انتظار از عملكرد مسوولان فرهنگی و سفارش‌دهندگان آثار گرافیكی فرهنگی می‌گوید: آن قدر محصولات نامناسب فرهنگی به خورد مخاطب داده شده كه سلیقه بصری مردم همگام با این هنر رشد نكرده است. 
وی در پاسخ به این سوال كه چرا هنرمندان گرافیک در وضعیت فعلی از هنر فاصله گرفته و به سمت سفارش‌های بازاری كشیده شده‌اند، گفت: اگر می‌خواهیم راجع به گرافیک امروز صحبت كنیم، باید راجع به كسانی صحبت كنیم كه با فتوشاپ كار می‌كنند، چون نمی‌توان گرافیست بد را حذف كرد تا گرافیست خوب دیده شود! یک گرافیست، مثل همه آدم‌های دیگر مجبور است گاهی به ایده‌های حتی سطحی سفارش‌دهندگان تن دهد تا امور زندگی‌اش را بگذراند.
 
كار دست كسانی است كه تخصص ندارند 
احسان مهدوی، گرافیست دیگری است كه در این نشست، همراه ماست. این گرافیست در خصوص تحمیل نظر سفارش‌دهنده بر طراحی یک پوستر می‌گوید: متاسفانه جریان هنر در جامعه ما جا نیفتاده است و هنر در دست كسانی است كه تخصص هنری ندارند، اما قدرت و نفوذ دارند. به عبارت دیگر فعلا لزومی برای وجود هنر در جامعه ما دیده نمی‌شود. ما معتقدیم كه هنر دارای اندیشه است، اما متأسفانه این اندیشه هیچ وقت جدی گرفته نمی‌شود. 
هنوز هنرمندان به عنوان آدم‌های تأثیرگذار بر روند فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه شناخته نشده‌اند و همین مسأله باعث شده مردم شهرستان‌ها، تئاتر، نقاشی و موسیقی را نشناسند و به هنر سینما فقط به عنوان یک ابزار تفریحی نگاه كنند. مهدوی ادامه می‌دهد: همواره دیواری بین هنرمند و سفارش‌دهنده كه بیشتر سرمایه‌گذار هم هست، وجود داشته است. این سفارش‌دهنده‌ها همیشه طراحان مخصوص به خودشان را دارند؛ طراحانی كه كارشان هم با هنر فاصله دارد و بازاری است اما می‌توانند نظر سفارش‌دهنده را تأمین كنند. 
این گرافیست می‌گوید: البته نباید توقع داشت گرافیست‌ها به توصیه‌های سفارش‌دهنده‌ها بی‌توجه باشند، گرافیست لزومی نمی‌بیند به سختی زندگی كند و به اعمال نظر و سلیقه سفارش‌دهنده‌ها بی‌اعتنا باشد. اتفاقا به نظر من كسانی كه فكر می‌كنیم كارشان با هنر فاصله دارد، گرافیست‌ترند، چون تیراژ كارهایشان و میزان سفارش‌هایشان بالاتر است و كارهای آنها در مقایسه با طرح‌های ما بیشتر دیده می‌شود! نگاهی به انبوه تابلوهای ریز و درشت سردر مغازه‌ها بیندازید تا ببینید سلیقه بصری مردم چگونه با تصاویری ساده انگارانه از بین می‌رود! 
من فكر می‌كنم تنزل نگاه و سلیقه سفارش‌دهنده‌ها، باز هم به میزان درک هنری جامعه برمی‌گردد. اگر اندیشه از تصویر، شعر و كلا اندیشه هنر از زندگی روزمره مردم حذف نمی‌شد، نیاز بصری و هنری مردم، سفارش‌دهنده را به سمت هنر با ارزش سوق می‌داد. 
مهدوی ادامه می‌دهد: البته تنزل بعضی آثار گرافیكی مربوط به عدم درک و یا اعمال نظر شخصی سفارش‌دهنده نیست، بلكه متاسفانه بعضی گرافیست‌ها هم نسبت به هنر گرافیک بی‌سوادند.
 
گرافیست‌ها تسلیم نشوند! 
داوود مرگان، هنرمند دیگر گرافیست می‌گوید: به نظر من خود گرافیست‌ها مهمترین عاملی‌اند كه باعث ناشناخته ماندن این هنر نزد مردم شده‌اند. گرافیست‌های هنرمند و نه گرافیست‌های بازاری، بسیار كم كار شده‌اند و حتی در مقابل ایده‌های گاه نابجای سفارش‌دهنده سكوت می‌كنند و گاهی آن قدر نظر سفارش‌دهنده را بر اثر خود اعمال می‌كنند كه اثر، از حیطه هنر خارج می‌شود. این گرافیست می‌افزاید: گرافیست باید در مقابل خواسته‌های سفارش‌دهنده، كه اثر را از هنر دور می‌كند مقاومت كند، چون بعضی سفارش‌دهنده‌ها هنر را نمی‌شناسند یا فكر می‌كنند مردم گرافیک هنری را درک نمی‌كنند. من فكر می‌كنم اگر سفارش‌دهنده‌ها جایگاه طراحی گرافیک را بدانند، مساله اعمال نظر شخصی حل می‌شود. 
وی ادامه می‌دهد: از طرفی سفارش‌دهنده‌ها جزیی از جامعه‌اند و وقتی درک بصری یک جامعه پایین است، درک بصری سفارش‌دهنده هم تابع درک بصری همان جامعه است. مكانی وجود ندارد تا یک اثر هنری خوب دیده شود، آن اثر هنری شناخته نمی‌شود و تاثیری هم بر جامعه نخواهد گذاشت. 

گرفته شده از سايت رسم . لينك مطلب: http://www.rasm.ir/default.asp?Aid=2210